Αν η τεχνητή νοημοσύνη αποκτήσει συνείδηση, πώς θα το καταλάβουμε;

Η επιστημονική φαντασία ασχολείται εδώ και πολύ καιρό με την ιδέα ότι η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) μπορεί να αποκτήσει συνείδηση – ήδη από το 1968 η ταινία «2001: Οδύσσεια του Διαστήματος» έκανε «κακό» τον υπερυπολογιστή HAL 9000. 

Με τη ραγδαία πρόοδο της ΤΝ, αυτή η πιθανότητα γίνεται όλο και λιγότερο σενάριο φαντασίας και έχει αναγνωριστεί ακόμη και από τους ηγέτες του χώρου. Πέρυσι, για παράδειγμα, ο Ilya Sutskever, επικεφαλής επιστήμονας της OpenAI, της εταιρείας που βρίσκεται πίσω από το chatbot ChatGPT, έγραψε στο Twitter ότι ορισμένα από τα πιο πρωτοποριακά δίκτυα τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να είναι «ελαφρώς συνειδητοποιημένα».

Πολλοί ερευνητές λένε ότι τα συστήματα ΤΝ δεν έχουν φτάσει ακόμη στο σημείο της συνείδησης, αλλά ο ρυθμός εξέλιξης της τεχνολογίας τούς έχει βάλει σε σκέψεις: πώς θα μπορούσαμε να ξέρουμε αν είχαν φτάσει στο σημείο αυτό;

Για να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα, μια ομάδα 19 νευροεπιστημόνων, φιλοσόφων και επιστημόνων πληροφορικής κατέληξε σε έναν κατάλογο κριτηρίων που, αν πληρούνται, θα υποδείκνυαν ότι ένα σύστημα έχει μεγάλες πιθανότητες να έχει συνείδηση, όπως αναφέρει το επιστημονικό περιοδικό Nature. Οι συγγραφείς ανέλαβαν την προσπάθεια επειδή «φαινόταν ότι υπήρχε πραγματική έλλειψη λεπτομερούς, εμπειρικά θεμελιωμένης, στοχαστικής συζήτησης για τη συνείδηση της τεχνητής νοημοσύνης», λέει ο συν-συγγραφέας Robert Long, φιλόσοφος στο Κέντρο για την Ασφάλεια ΤΝ, έναν ερευνητικό μη κερδοσκοπικό οργανισμό στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνια.

Τι είναι η συνείδηση;

Μία από τις προκλήσεις στη μελέτη της συνείδησης στην ΤΝ είναι να καθοριστεί τι σημαίνει να έχεις συνείδηση. H συν-συγγραφέας Megan Peters, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Ιρβάιν, λέει ότι για τους σκοπούς της έκθεσης, οι ερευνητές επικεντρώθηκαν στη «φαινομενική συνείδηση», γνωστή και ως υποκειμενική εμπειρία. Πρόκειται για την εμπειρία της ύπαρξης – πώς είναι να είσαι άνθρωπος, ζώο ή σύστημα ΤΝ (αν κάποιο από αυτά αποδειχθεί ότι έχει συνείδηση).

Υπάρχουν πολλές θεωρίες που βασίζονται στις νευροεπιστήμες και περιγράφουν τη βιολογική βάση της συνείδησης. Αλλά δεν υπάρχει συναίνεση ως προς το ποια είναι η «σωστή». Επομένως, για να δημιουργήσουν το πλαίσιό τους, οι συγγραφείς χρησιμοποίησαν μια σειρά από αυτές τις θεωρίες. Αν ένα σύστημα ΤΝ λειτουργεί με τρόπο που ταιριάζει με πτυχές πολλών από αυτές τις θεωρίες, τότε υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να έχει συνείδηση.

Υποστηρίζουν ότι αυτή είναι μια καλύτερη προσέγγιση για την αξιολόγηση της συνείδησης από το να υποβάλλουν απλώς ένα σύστημα σε τεστ συμπεριφοράς – ας πούμε, ρωτώντας το ChatGPT αν έχει συνείδηση, ή προκαλώντας το και βλέποντας πώς ανταποκρίνεται. Και αυτό επειδή τα συστήματα ΤΝ έχουν γίνει εξαιρετικά καλά στο να μιμούνται τους ανθρώπους.

Δείκτες συνείδησης

Για να αναπτύξουν τα κριτήριά τους, οι συγγραφείς υπέθεσαν ότι η συνείδηση σχετίζεται με τον τρόπο με τον οποίο τα συστήματα επεξεργάζονται τις πληροφορίες, ανεξάρτητα από το από τι είναι φτιαγμένα – είτε πρόκειται για νευρώνες, είτε για τσιπ υπολογιστών, είτε για κάτι άλλο. Η προσέγγιση αυτή ονομάζεται υπολογιστικός λειτουργισμός. Υπέθεσαν επίσης ότι οι βασισμένες στις νευροεπιστήμες θεωρίες της συνείδησης, οι οποίες μελετώνται μέσω σαρώσεων εγκεφάλου και άλλων τεχνικών σε ανθρώπους και ζώα, μπορούν να εφαρμοστούν στην ΤΝ.

Με βάση αυτές τις υποθέσεις, η ομάδα επέλεξε έξι από αυτές τις θεωρίες και εξήγαγε από αυτές έναν κατάλογο δεικτών συνείδησης. Μία από αυτές – η θεωρία του παγκόσμιου χώρου εργασίας – υποστηρίζει, για παράδειγμα, ότι οι άνθρωποι και τα άλλα ζώα χρησιμοποιούν πολλά εξειδικευμένα συστήματα (μονάδες), για να εκτελούν γνωστικές εργασίες όπως η όραση και η ακοή. Οι μονάδες αυτές λειτουργούν ανεξάρτητα αλλά παράλληλα, και μοιράζονται πληροφορίες καθώς είναι ενσωματωμένες σε ένα ενιαίο σύστημα. Ένας άνθρωπος θα μπορούσε να αξιολογήσει αν ένα συγκεκριμένο σύστημα ΤΝ εμφανίζει έναν δείκτη που προέρχεται από αυτή τη θεωρία, εξετάζοντας την αρχιτεκτονική του συστήματος και τον τρόπο με τον οποίο οι πληροφορίες ρέουν μέσα από αυτό.

Οι συγγραφείς λένε ότι η έκθεση απέχει πολύ από το να αποτελέσει την τελική άποψη για το πώς να αξιολογούνται τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης ως προς τη συνείδηση, και ζητούν από περισσότερους ερευνητές να βοηθήσουν στην τελειοποίηση της μεθοδολογίας τους. Αλλά είναι ήδη εφικτό να εφαρμοστούν τα κριτήρια σε υπάρχοντα συστήματα ΤΝ. Η έκθεση αξιολογεί, για παράδειγμα, μεγάλα γλωσσικά μοντέλα, όπως το ChatGPT, και διαπιστώνει ότι αυτός ο τύπος συστήματος έχει αναμφισβήτητα κάποιους από τους δείκτες συνείδησης που σχετίζονται με τη θεωρία του παγκόσμιου χώρου εργασίας. Ωστόσο, η έκθεση δεν συμπεραίνει ότι οποιοδήποτε υπάρχον σύστημα ΤΝ είναι πιθανό να έχει συνείδηση – τουλάχιστον όχι ακόμη.